تدریس ژنتیک پزشکی : ایمنوژنتیک HLA
HLA
(MHC یا Major Histocampatibility Complex)
آقای جورج اسنل از موش‌های syngenic استفاده کرده و در بین این موش‌ها از موشی به موش دیگر پیوند زد و دید که پیوند درون خانواده‌های موش‌های syngenic پس زده نمی‌شود ولی وقتی بین دو موش syngenic از دو خانواده مختلف پیوند زده می‌شود، این پیوند رد می‌شود و بعد از بررسی‌های مختلف عاملی که باعث این پدیده‌ها بود را کشف کرد که آن عامل ژنی بود روی کرومزوم ۱۷ به نام H2 که معادل با MHC انسانی بود.
موش‌های Syngenic: موش‌هایی هستند که در اثر درون‌زادآوری ایجاد شده‌اند، یعنی ژنتیکشان عین هم است و مثل دوقلوها هستند ولی عملا دوقلوی یکسان نیستند ولی آنقدر درون زادآوری انجام داده‌اند که این حالت تشابه ژنی ایجاد شده است.
Jean Dausset با کار روی سرم خانم‌های مولتی پاروس و افرادی که ترانسفیوژن‌های مکرر داشتند متوجه وجود Abهای در سرم این افراد شد که کوآگلوتینان بودند که این کار او موجب کشف HLA ها شد که معادل H2 در موش هستند ،او به خاطر این کار جایزه نوبل گرفت.
HLA های انسانی به۳ کلاس اصلی تقسیم بندی می شوند: I و II و III
HLAکلاس I در سطح تمامی سلول‌های هسته‌دار بدن به استثنای برخی از سلول‌ها از جمله تروفوبلاستها و اسپرم ها وجود دارند و همچنین روی پلاکت‌ها هم هستند ولی روی گلبول‌های قرمز وجود ندارند.
کلاس II روی سطح سلول‌های APC وجود دارند (لنفوسیت‌های B، منوسیت‌ها، ماکروفاژها، سلول‌های لانگرهانس و …)
کلاس III عملاً آنتی‌ژن سطح سلول نبوده بلکه یکسری pr های محلول در خون شامل TNF ، سایتوکین‌ها و برخی اجزاء کمپلمان هستند.
کلاس I شامل سه زیر گروه اصلی است : C و B و A
کلاس II نیز سه زیر گروه اصلی دارد: (DP, DQ, DR)
HLA I
از دو زنجیره تشکیل شده است: ۱- یک زنجیره سنگین که دارای سه دمین است. (α۱ و α۲ و α۳) دمین‌های α۲ و α۱ در بین افراد مختلف تنوع ژنتیکی دارند اما دمین α۳ در بین افراد مختلف ثابت است.
۲- یک زنجیره سبک که حاوی B2 میکروگلوبین است که ژن کد کننده آن جزء ناحیه MHC نبوده و روی کروموزوم ۱۵ قرار دارد،این زنجیره هم بین افراد مختلف ثابت است. پس در HLA typing در مورد کلاس I توالی α۲ و α۱ را تعیین می‌کنیم چون در بین افراد مختلف متفاوت هستند.
HIA II:
از دو زنجیره a و b تشکیل شده‌اند که هر کدام دو دمین دارند .
دمین‌های α۱ و b1 در بین افراد مخلتف متفاوت هستند ولی دمین‌های α۲ و b2 در بین افراد مختلف ثابت هستند.
پس کلاس I یک ژن اصلی روی ناحیه MHC ها دارد و کلاس II ، دو ژن اصلی در محل MHCها دارد.
HLA ها پلی مورف‌ترین لکوس موجود در ژنوم انسان است. و در بین کلوس‌های MHA I ، لکوس HLA-B پلی مورف‌ترین و کلوس HLA-C کمترین پلی مورفیسم را دارند و در بین کلوس‌های HLA II ، لکوس HLA-DR پلی مورف‌ترین لکوس هستند.
عملکرد HLA I
وظیفه HLA I ، ارائه آنتی‌ژن‌های داخل سلولی به لنفوسیت‌ها CD8 است. سلول pr های خودی را بایوبی کوئیتین نشاندار می‌کند و prهای نشاندار شده به پروتئازوم هدایت می‌گردند و در آنجا به پپتیدهای ۳۰-۶ اسید آمینه‌ای تجزیه می‌گردند سپس این پپتیدها از طریق کانالی به نام tap وارد شبکه آندوپلاسمی می‌گردند، از طرف دیگر pr های HLA I درغشاء شبکه آندوپلاسمی ساخته شده و به درون آن وارد شده و بعد پپتیدها در شیار HLA قرار گرفته و به سطح سلول رفته و به لنفوسیت‌هایTCD8 عرضه می‌شوند.
عملکرد HLA II
وظیفه HLA II ، ارائه آنتی‌ژن‌های خارج سلولی به لنفوسیت‌های CD4+ است و منجر به ایجاد پاسخ ایمنی همورال می‌گردند.
Ag های خارج سلولی توسط APC ها فاگوسیته شده و از طرف دیگر prهای HAL II در دیواره شبکه آندوپلاسمی ساخته می‌شود، پروتئینی به نام Invariant chain در شیار HLA II ساخته شده قرار می‌گیرد تا در طول مسیر هدایت آن به سطح سلول Agها و prهای خودی در آن شیار قرار نگیرند، البته در طول مسیر این زنجیر تحت تأثیر پروتئازها تجزیه شده و یک قطعه ۲۴ اسید آمینه به نام clip از آن به جا می‌ماند.
مولکول‌های غیر پلی مورفیک به نام HLA Dm وظیفه برداشتن clip را به عهده دارند. با برداشته شدن clip آنتی‌ژن خارجی در شیار HLA قرار گرفته و در سطح سلول به لنفوسیت‌های CD4+ عرضه می‌شوند.
وجود مولکول‌های CD3 و Interaction بین مولکول‌های CD4/MHC II و CD8/MHC I و CD2/LFA-3 و LFA1/ICAM1 باعث تقویت پیوند بین HLA و Tcell ها می‌شوند.
(تدریس ژنتیک پزشکی)
مطالب مرتبط:
کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی در یک نگاه، تعریف، رشته های مجاز، دروس و ضرایب، منابع، زمان آزمون ۹۷-۹۶
منابع مطالعاتی کنکور کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی
کلاس های آمادگی کنکور کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی
در پایان به دانشجویانی که تمایل دارند از مباحثی که از ژنتیک پزشکی ایمری در کانال ژنتیک پزشکی متعلق به همین سایت تدریس می شود استفاده کنند پیشنهاد می گردد از طریق این لینک به کانال ژنتیک پزشکی بپیوندند.
