پاسخ های کاملا تشریحی سوالات کنکور دکتری ژنتیک پزشکی سال ۹۵ سوالات ۶ تا ۱۰
۶-گزینه الف
در مورد مشاوره بیماران واجد بدشکلی توجه به نکات زیر مهم است:
در مواردی که برای یک بیمار تشخیص قطعی وجود ندارد توجه به وجود یا عدم وجود تقارن می تواند در ارائه مشاوره ژنتیکی می تواند کمک کننده باشد ( نه اینکه ژنتیکی بودن آن را ثابت کند رد گزینه ب)
در صورتیکه ناهنجاری حالت تقارن دوطرفی نداشته باشد و نتوان تشخیص قطعی را پایه گذاری کرد، به والدین می توان این اطمینان را داد که احتمال وقوع مجدد بیماری در سایر فرزندان بسیار پایئن است¬ صحیح بودن گزینه الف
برخی حالات ناهنجاری که نمی توان تشخیص قطعی را برای آنها انجام داد ممکن است در اثر جهش های غالب جدید (علت رد گزینه د) ، ریزحذف ها و یا دیزومی تک والدی رخ داده باشد (علت رد گزینه ج)
بنابراین : عدم تقارن مشخص دگر ریختی‌های اندام حرکتی به احتمال زیاد پایه‌ی غیرژنتیکی دارند. در تمام این موارد خطر رخداد دوباره برای خواهران و برادران بعدی ناچیز است و موارد جهش جدید یا ریزحذف‌ها برای فرزندان فرد مبتلا با خطر قابل توجهی همراه است.
خلاصهای از علل ناهنجاریهای مادرزادی و سهم هر یک از آنها در جدول مشاهده می شود.
|
جدول . علل ناهنجاریهای مادرزادی |
|
| علت | درصد |
| ژنتیکی | ۴۰-۳۰ |
| کروموزومی | ۶ |
| تک ژنی | ۵/۷ |
| چندعاملی | ۳۰-۲۰ |
| محیطی | ۱۰-۵ |
| داروها و مواد شیمیایی | ۲ |
| عفونت ها | ۲ |
| بیماری مادر | ۲ |
| عوامل فیزیکی | ۱ |
| ناشناخته | ۵۰ |
| مجموع | ۱۰۰ |
سوال ۷- گزینه د
ابتدا لازم است تعریفی از مارکرهای پیش آگهی و پیش بینی کننده داشته باشیم:
مارکرهای پیش آگهی (Prognostic markers) ویژگی های بیولوژیکی که به شکل عینی اندازه گیری می شوند و در جهت ارزیابی دوره یک بیماری یا در پاسخ به یک مداخله درمانی در بیماران با مشخصه یکسان بکار می روند.
مارکرهای پیش بینی کننده (predictive marker) یک پروتئین خاص یا ژن خاص هستند که حساسیت یا مقاومت به درمان خاص را نشان می دهند. استفاده از مارکرهای پیش بینی به طور فزاینده در حال تبدیل شدن به عاملی در درمان سرطان در جهت شناسایی بهتر بیمارانی که به درمان پاسخ مثبت خواهند داد، می باشد.
و به عبارت دیگر مقایسه این دو :
یک عامل پیش آگهی یک جنبه از سرطان یا یک ویژگی از فرد است که ممکن است نقشی در پیش آگهی (پروگنوز) بازی کند یعنی وجود یا عدم وجود یک فاکتور در تعیین کشندگی ، شدت بیماری، سیر بیماری، عود بیماری، قابل درمان بودن یا نبودن بیماری یا سرطان نقش داشته باشد ولی یک عامل پیش بینی چگونگی پاسخ یک سرطان به درمان خاصی را مشخص می کند، به عبارتی به طور ویژه چه درمانی مفید بوده و چه درمانی مضر خواهد بود.
در مورد گزینه های این سوال با توجه به توضیحات بالا:
گزینه الف: BCR-ABL1 در ۹۵ درصد افراد مبتلا به CML دیده می شود که نشان دهنده پروگنوز بهتر و طول عمر بهتر، پاسخ به شیمی درمانی بهتر نسبت به بیماران CML فاقد BCR-ABL هستند و از مهار کننده تیروزین کیناز گلیوک نیز در درمان آنها می توان استفاد کرد.
گزینه ب: P53 در اغلب سرطان ها جهش دارد و در تعیین سیر و روند بیماری می تواند کمک کننده باشد
گزینه ج: مارکر PML-RARA در Acute promyelocytic leukemia وجود دارند که زیرگروهی از AML در نظر گرفته می شود که پروگنوز بهتری دارد و به درمان با اسید رتینوئید پاسخ می دهد.
گزینه د: HER2 در حدود ۲۰-۳۰ درصد سرطان های پستان Amplification دارد، و در صورت تایید تکثیر آن از داروی هرسپتین استفاده می شود.
نکته مهم در رابطه با HER2 و اهمیت پیش بینی کنندگی آن این است که این دارو فقط در افراد HER2+ پاسخ می دهد و در افراد HER2- نه تنها بهبودی حاصل نمی شود بلکه وضعیت بیماری را وخیم تر می کند که این حالت مصداق predictive marker است که آن را باسایر گزینه ها که در واقع Prognostic marker هستند، متمایز می سازد.
سوال ۸- گزینه الف
ویژگی های توارث غالب وابسته به X
فراوانی ابتلا در زنان بیشتر است (علت رد گزینه ج)
مؤنث ها با شدت کمتری نسبت به مذکرها مبتلا می شوند (علت درست بودن گزینه الف)
مردان مبتلا، هیچ پسر مبتلا و هیچ دختر سالمی ندارند، و اگر فرد مذکری فقط فرزند پسر داشته باشد در نثل بعد بیماری وجود نخواهد داشت پس توارث همیشه عمودی نخواهد بود(علت رد گزینه ب)
زنان مبتلا به احتمال ۵۰% صفت را به بچهها منتقل مینمایند.
گزینه د از ویژگیهای توارث وابسته به X مغلوب است که در آن برخی از زنان هتروزیگوت بر اثر غیرفعالسازی نامتعارف X برخی علائم بیماری را با شدتهاای مختلف نشان می دهند. در توارث وابسته به X غالب، بیماری معمولا در افراد مذکر و موموزیگوت های مونث کشنده است و در هتروزیگوت های مونث علائم یکسانی دارد مانند سندرم رت.
سوال ۹- گزینه ج
خطاهای مادرزادی متابولیسم بر اساس: متابولیت، مسیر متابولیک، عملکرد آنزیم و اندامک سلولی دخیل رده بندی می شوند.
الگوی وراثت اکثر آنها اتوزومی مغلوب یا وابسته به X مغلوب است
در مورد hyperargininemia که یک ناهنجاری چرخه اوره است:
چرخه اوره:
- یک مسیر متابولیکی ۵ مرحله‌ای است.
- در کبد و به منظور حذف نیتروژن زاید حاصل از گروههای آمینی آمینواسیدهای ناشی از تجزیه و بازیافت(turn over) طبیعی پروتئین انجام میگیرد.
- در این مسیر، دو مولکول آمونیاک و یک مولکول بی‌کربنات به اوره تبدیل میشود.
ناهنجاریهای چرخه اوره به شکل انفرادی نادر هستند.
| آنزیم مربوطه | نوع کمبود |
| کربامیل سنتتاز | نقص کربامیل سنتتاز |
| اورنیتین ترانسکربامیلاز | اورنیتین ترانسکربامیلاز |
| آرژینوسوکسینیک اسیدسنتاز | سیترولینمیا |
| آرژینوسوکسینیک اسید لیاز | آرژ نینوسوکسینیک اسیدوریا |
| آرژیناز | هیپرآرژنینمیا |
در تمامی این اختلالات، الگوی وراثت مغلوب اتوزومی است به جز کمبود اورنیتین ترانسکربامیلاز که غالب وابسته به X است.
در مورد سندرم Morqio که از ناهنجاریهای انباشت لیزوزومی و موکوپلی ساکاریدوزهاست:
آنزیم‌های دخیل:
- گالاکتوزآمین- ۶- سولفاتاز (MPS-IV A)
- بتا- گالاکتوزیداز (MPS-IV B)
مغلوب اتوزومی بوده و در سال دوم یا سوم زندگی با ناهنجاریهای اسکلتی ( قد کوتاه، بدشکلی سینه و انحنای ستون مهره) و خطر به هم فشردگی طناب نخاع ناشی از پیشرفت درگیری اسکلتی تظاهر مییابد. مبتلایان، هوشیاری طبیعی و زندگی طولانی مدتی دارند.
در مورد بیماری menkesکه از ناهنجاریهای متابولیسم مس است:
دو نوع از این ناهنجاری عبارتاند از:
- بیماری منکز
- بیماری ویلسون
بیماری منکز (Menkes)
ژن دخیل: پروتئین انتقالی کاتیون مس ATP آز با الگوی وراثت وابسته به X مغلوب؛ کلونینگ ژن با استفاده از فرد مونث با جابجایی اتوزوم – X تسهیل شد.
فعالیت ژن: در انتقال مس نقش دارد.
نتایج سد ژنتیکی: سطوح پائین مس سرمی و سرولوپلاسمین
آسیب: ظهور در چند ماه اول زندگی با مشکلات تغذیهای، استفراغ و افزایش وزن کم؛ هیپوتونی، تشنج و زوال عصبی و مرگ در ۳ سالگی در اثر عفونت تنفسی بازگشتی؛ مو فاقد رنگیزه و شکننده است که مشابه کمبود مس در پشم گوسفند میباشد.
درمان:
رژیم درمانی با منابع متفاوت مس اگزوژن
سوال ۱۰- گزینه الف
در مورد سندرم X شکننده:
شایعترین علت ناتوانی ذهنی وابسته به X، سندرم X شکننده میباشد که با عنوان سندرم مارتین-بل (Martin-Bell syndrome) نیز شناخته میشود (علت صحیح بودن گزینه الف)
علت نامگذاری این سندرم در ویژگی بارزی است که طی آنالیز کروموزومی افراد بیمار دیده میشود: کشت دادن لنفوسیتهای آنها در محیط فاقد فولات (یا محیط کشت حاوی متوتروکسات که آنتاگونیست فولیک اسید است) موجب افزایش بروز شکستگی کروموزومی در انتهای بازوی بلند کروموزوم X میشود به طوری که ناحیه انتهایی Xq به صورت شکننده به نظر میآید. از سال ۱۹۹۱، مشخص شد که این بیماری از افزایش قابل توجه تعداد تکرارهای CGG ناشی میشود که به هایپرمتیلاسیون پروموتر ژن FMR1 و مهار بیان این ژن میانجامد (علت غلط بودن گزینه ب)
سندرم X شکننده بر اثر گسترش تکرارهای سه نوکلئوتیدی CGG در ناحیه ترجمه نشده ‘۵ ژن FMR1 (fragile X mental retardation 1) به وجود میآید. این ژن در بازوی بلند کروموزوم X واقع است و پروتئین FMRP (fragile X mental retardation protein) را کد میکند. (علت غلط بودن گزینه ج)
این ژن در حالت طبیعی دارای ۶ تا ۵۴ تکرار CGG است. یک جهش کامل با بیش از ۲۰۰ تکرار به هایپرمتیلاسیون پروموتر FMR1 منجر میشود که بیان ژن را مهار کرده و به کاهش تولید FMRP میانجامد. موارد دارای ۵۵ تا ۲۰۰ تکرار به عنوان پیش جهش در نظر گرفته میشوند. این جهشها با ناتوانی ذهنی ارتباط ندارند، هرچند، تکرارهای آنها ناپایدار بوده و تکثیر میوزی به ویژه در زنان میتواند آنها را به جهشهای کامل با بیش از ۲۰۰ تکرار تبدیل کند. احتمال اینکه گسترش تعداد تکرارها رخ دهد به اندازه پیش جهش بستگی دارد. احتمال دارد که تعداد تکرارهای بیش از ۱۰۰ عدد، در نسل بعد به جهش کامل تبدیل شوند. به عنوان یک قاعده، افزایش تعداد تکرارها در میوز مردان رخ نمیدهد. (علت غلط بودن گزینه د)
این موضوع با مفهوم پیش نگری مادری همخوانی دارد. زنانی که حامل پیش جهش میباشند، در معرض خطر افزایش یافتهای برای نارسایی زودرس تخمدان(POF- Premature ovarian failure) می باشند.
(تدریس ژنتیک)
مطالب مرتبط:
کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی در یک نگاه، تعریف، رشته های مجاز، دروس و ضرایب، منابع، زمان آزمون ۹۷-۹۶
منابع مطالعاتی کنکور کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی
کلاس های آمادگی کنکور کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی
در پایان به دانشجویانی که تمایل دارند از مباحثی که از ژنتیک پزشکی ایمری در کانال ژنتیک پزشکی متعلق به همین سایت تدریس می شود استفاده کنند پیشنهاد می گردد از طریق این لینک به کانال ژنتیک پزشکی بپیوندند.
