ژنتیک و ورزش
ژنتیک علم وراثت است که نقش مهمی در تعیین صفات و ویژگی های فرد دارد، صفات والدین از نسلی به نسل دیگر منتقل میشود و در حقیقت صفات فرزندان ترکیبی از صفات نسل‌های گذشتگان والدین میباشد. مطالعات علم ژنتیک نشان می‌دهد ژنها اثر مهمی بر عملکرد ورزشی و قوای جسمانی هر فرد دارد، و افراد بر اساس ترکیب ژنتیکی منحصر به فرد خویش دارای استعدادهای ذاتی در حیطه خاصی از ورزش می باشند. مثلا افرادی با عضلات حجیم و هیکلی درشت در رشته‌ی ورزشی کشتی و یا افراد کوتاه قد و ظریف با بدنی منعطف در رشته ژیمناستیک موفق ترند. گرچه موفقیت ورزشکاران در سطوح بالا حاصل تمرینات مستمر و دشوار میباشد اما ژنتیک ورزشکاران نیز سهم بسزایی در موفقیت آنان دارد(۱). در حقیقت ژنتیک ، پتانسیل فرد را برای انجام حرکات ورزشی بالا می‌برد و این مهم جز با ایجاد شرایط محیطی لازم اتفاق نمی‌افتد، به طور مثال فرد پر خور و تنبلی که علاقه‌ای به فعالیت بدنی ندارد حتی با وجود پتانسیل بالای ژنتیک در ورزش، هرگز نمی‌تواند به موفقیت دست یابد. میتوکندری اندامک تولید انرزی یا ATP است و در افرادی که به طور ژنتیکی در سلول‌های خود تعداد بیشتری میتوکندری داشته باشند استعداد بیشتری برای دریافت آموزه‌های ورزشی و انجام صحیح آن و همچنین پتانسیل ژنتیکی بالاتری برای ورزشهای استقامتی خواهند داشت(۲).
ژنتیک و استعداد ورزشی:
جالب است بدانیم علاقه به ورزش نیز با ژنتیک رابطه‌ی مستقیم دارد و احساس شادمانی و طراوت بعد از انجام حرکات ورزشی که در نتیجه‌ی تولید هورمون دوپامین (هورمون شادی) میباشد با ژن‌های افراد در ارتباط مستقیم است بر خلاف آنها در افرادی که بعد از ورزش چنین حسی را تجربه نکرده و حالت رخوت و خستگی پیدا میکنند تداخل هورمون دوپامین با ژن‌های آنان عامل اصلی بی میلی به تحرک عنوان شده است. قابل ذکر است موارد گفته شده دلیل بر عدم تغییر نبوده و این افراد نیز با تغییر سبک زندگی و انجام فعالیتهای مورد علاقه‌شان می‌توانند این روند را تغییر داده و بر عملکرد ژن‌های خود اثر بگذارند(۳).در تحقیق جدیدی که در مجله Epigenetics به چاپ رسید، اثرات ورزش بر متیلاسیون ژنها مورد بررسی قرار گرفته است، در این مطالعه، محققان سوئدی ۲۳ فرد سالم را از بین مردان و زنان جوان انتخاب نمودند واز آنها خواستند با یک پا دوچرخه ثابت بزنند و از پای دیگر استفاده نکرده تا به عنوان کنترل مورد بررسی قرار گیرد. شرایط فعالیت آنان به‌گونه‌ای طراحی شده بود که در زمان سه ماه، ۴ بار در هفته به مدت۴۵ دقیقه با یک پا رکاب بزنند، همچنین هر بار قبل و بعد ورزش، از عضلاتشان نمونه‌برداری می‌شد، بر طبق انتظار محققان تغیرات فیزیکی در پایی که رکاب زده بود مشاهده شد و علاوه بر آن، متیلاسیون ژنها ( غیر فعال شدن ژنها ) نیز در سلول‌های ماهیچه دچار تغییر شده بود، در حقیقت بیش از ۵۰۰۰ منطقه در DNA ماهیچه با الگوی جدیدی متیله شده بود. در صورتی که این تغییرات در پای دیگر افراد که به عنوان کنترل در نظر گرفته شده بود مشاهده نشد. در نتیجه این تحقیقات می‌توان گفت ورزش بر متیلاسیون ژنها نیز اثر می‌گذارد، بر این اساس می‌توان اثر مثبت ورزش را بر سلامت ژنتیکی افراد توصیف نمود(۴).
ژنتیک و چاقی:
کم تحرکی و نداشتن تغذیه مناسب یکی از عوامل اصلی چاقی و کاهش استقامت سیستم تنفسی است که ژن‌های چاقی تاثیر بسزایی در آن دارد، بررسی ارتباط چاقی با ژنتیک افراد نشان داد هر چه استعداد ژنتیکی چاقی در افراد بیشتر باشد شاخص توده‌ی بدنی یا BMI نیز بیشتر است ولی افراد چاقی که با تغییر سبک زندگی و افزایش تحرک به مبارزه با این مسئله پرداخته‌اند موفق بوده و %۴۰ تاثیرات ژنتیکی در آنان کاهش یافته و استعداد ژنتیکی چاقی آنها فروکش کرده است، با این تفاسیر باور رایجی که استعداد ژنتیکی چاقی غیر قابل کنترل است یا جمله‌ی معروف ((آب می‌خورم چاق میشوم)) نادرست بوده و با داشتن سبک زندگی سالم و تغذیه مناسب و تحرک کافی می‌توان تاثیرات ژنتیکی را به طور محسوسی کاهش داد.
ژنتیک و استقامت قلب عروقی و آمادگی جسمانی:
دانشمندان ژنتیک با مطالعات و بررسی بر روی دوقلوهای همسان به منظور بررسی میزان ارث پذیری عوامل موثر در سیستم تنفسی، عملکرد قلبی عروقی و آمادگی جسمانی، اولین نتایج تاثیر ژنتیک بر عملکرد جسمانی افراد را در سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۴ در مقالات علمی گزارش نمودند که از میان ژن‌های معرفی شده در این مقالات، عملکرد ۵ ژن موثر بر آمادگی جسمانی افراد مورد مطالعات وسیع تری قرار گرفت، ژن ACTN3 (اکتین۳ ) از جمله این ژنها بود که در عضله اسکلتی بیان میشود و در عملکرد ایستای عضله اسکلتی برای حفظ آرایش میوفیبریلی نقش داشته و در حقیقت یک عامل تنظیمی در هماهنگی انقباض میوفیبریلی است(۵).
ژنتیک و استعداد قهرمانی:
مطالعات دانشمندان بوستونی نیز نشان داد گونه ی ژن ACTN3 در ایجاد رشته های عضلانی بدن هر فرد موثر است طوری که اگر فردی دو نسخه از گونه ی X این ژن را داشته باشد درصد بالایی از رشته های عضلانی دارای انقباض آهسته در بدنش تولید خواهد شد و استعداد قهرمانی در ورزش های استقامتی عضلانی را دارا خواهد بود. و در صورتی که فردی دو نسخه از گونه R ژن ACTN3 را داشته باشد رشته های عضلانی دارای انقباضات سریع در بدن وی تولید خواهد شد و در ورزشهای سرعتی قدرتی استعداد بالاتری پیدا خواهد کرد(۶). همچنین در تحقیقی که در سال ۲۰۱۲بر روی ۱۳۵ فرد کشتی گیر نخبه یا ملی ژاپنی در مقایسه با ۳۳۳ فرد سالم غیر ورزشی که گروه کنترل را شامل می‌شدند انجام شد، نشان داد پلی مورفیسم ژن ACE (یکی دیگر از ژن‌های مرتبط با عملکرد جسمانی و سلامت است که آنزیم مبدل آنژیوتنسین (ACE) را کدگذاری میکند، این آنزیم، آنژیوتنسین ۱ را به آنژیوتنسین ۲ که یک تنگ کننده‌ی عروق است تبدیل میکند ) در ترکیب با ژن ACTN3، هر دو با هم در ورزشکاران ژاپنی وجود دارند و در گروه کنترل این ترکیب ژنی دیده نشد، نتایج این تحقیق نشان می‌دهد ژن ACE و ACTN3 هر دو در ورزشکاران ملی رشته‌ی کشتی بیان می‌شوند و نقش موثری در موفقیت آنان دارد(۷).
منابع
۱-عوامل ذاتی ورزشکارانhamshahrionline.ir/search/
۲- http://sportmedicine.about.com
Ethics of genetic testing and research in sport: a position statement from the -۳ Australian Institute of Sport., Fricker PA, Brown MA, Hughes D.Br J Sports Med. 2017 Jan;51(1):5-11. doi: 10.1136/bjsports-2016-096661. Epub 2016 Nov 29.
۴-https://experiencelife.com/article/exercise-enhances-genes
۵- Wolfarth B, Rankinen T, Hagberg JM, LoosRJ, Perusse L, Roth SM, et al.
Advances in exercise, fitness, and performance genomics in 2013. Med Sci Sports Exerc. 2014;46(5):851-97.
۶-پژوهش نامه فیزیولوژی ورزشی کاربردی ،سال یازدهم/شماره بیست و یکم/ بهار و تابستان ۱۳۹۴
۷- Higher frequency of the ACTN3 R allele + ACE DD genotype in Japanese elite ۴wrestlers. Kikuchi N1, Min SK, Ueda D J Strength Cond ,
۲۰۱۲ Dec;26(12):3275-80. doi: 10.1519/JSC.0b013e318273679d.
