ژنتیک پزشکی : تدریس فصل بیستم ژنتیک پزشکی امری (ایمری) جلسه اول

ژنتیک پزشکی امری - ایمری

ژنتیک پزشکی : تدریس فصل بیستم ژنتیک پزشکی امری (ایمری) جلسه اول

انواع غربالگری

  • غربالگری هدفمند یا خانوادگی
  • غربالگری جمعیت یا ژنتیک جامعه

* آزمون­های غربالگری از نوع تشخیصی نیستند و هدف از آنها معمولاً شناسایی افرادِ در معرض خطر است و این افراد سپس به انجام یک آزمون تشخیصی قطعی توصیه می­شوند.

غربالگری هدفمند یا خانوادگی

در مورد افراد و زوج­هایی انجام می­شود که به دلیل سابقه خانوادگی در معرض خطرند و شامل غربالگری:

  • حاملی یا هتروزیگوت برای اختلالات اتوزومی مغلوب یا وابسته به X
  • آزمون پیش­نشانه ای یا پیش­گویی­کننده (زودرس) هتروزیگوت­ها برای اختلالات اتوزومی غالب واجد کاهش نفوذ پذیری می­باشد.

غربالگری جمعیت یا ژنتیک جامعه

برای جمعیت عمومی انجام می­گیرد که در خطر پائینی هستند.

شامل آزمایش ژنتیکی منصفانه برای همه افراد یک جمعیت مشخص است و هدف آن :

  • افزایش خود مختاری افراد با آگاه نمودن آنها در مورد خطرات ژنتیکی و حق انتخاب­های تولید مثلی
  • کاهش تعداد افراد مبتلا به  بیماری ژنتیکی و رنج حاصل از بیماری است.

راههای تشخیص حاملان برای اختلالات اتوزومی مغلوب و وابسته به X

  • تظاهرات بالینی در حاملان
  • ناهنجاری­های بیوشیمیایی در حاملان
  • پیوستگی بین لوکوس بیماری و مارکر پلی­مورفیسم

تظاهرات بالینی در حاملان

گاهی برخی حاملان اختلالات معین، تظاهرات بالینی متوسطی از بیماری نشان می­دهند.

گاهی این افراد تنها با معاینه بالینی دقیق مشخص می­شوند و  فاقد حداقل آشکارسازی آسیب شناختی هستند.

معایب:

  • عدم وجود تظاهرات بالینی در حاملان در بیشتر اختلالات
  • وجود هم پوشانی تظاهرات در حاملان با گوناگونی در جمعیت عمومی مانند
  • استعداد آسیب دیدگی در حاملان هموفیلی
  • بروز دیرهنگام علایم نورولوژیک در حاملان آدرنولوکودیستروفی وابسته به X (XLALD) و اشتباه گرفتن آن با وضعیت­های ناشی از پیری.

ناهنجاری­های بیوشیمیایی در حاملان

در برخی از اختلالات، ناهنجاری فراورده مستقیمی از ژن است (جدول).

معایب :

  • وجود هم­پوشانی سطوح فعالیت آنزیم در بسیاری از خطاهای مادرزادی در حاملان با طیف طبیعی در افراد نرمال مانند DMD
  • وجود ناهنجاری بیوشیمیایی در نتیجه یک فرایند ثانویه یا پائین­دست که در این صورت ناهنجاری نتیجه مستقیم عملکرد فراورده ژن نیست.
  • غیر فعال شدن تصادفی یک کروموزوم X در زنان (استثنا: شناسایی حاملان مؤنث برخی از سندرم­های کمبود ایمنی وابسته به X که به عنوان مطالعات غیر فعال شدن X شناخته می­شود.)

پیوستگی بین لوکوس بیماری و مارکر پلی مورفیسم

مزایا :

  • به شناسایی کمبود بیوشیمیایی یا مارکر پروتئینی و به بیان آن در بافت­های در دسترس نیازی نیست.
  • غیر فعال شدن X در زنان در معرض خطر برشناسایی مارکر تأثیرگذار نخواهد بود.

مثال :

پیوستگی تکرار دی نوکلئوتید پلی مورفیسم CA واقع در ناحیه مجاور ′۵ چسبیده به ژن دیستروفین معروف به II Dys5′ در یک خانواده مشاهده گردید.

  • خطرات بالقوه همراه با مارکرهای پلی‌مورفیسم پیوسته DNA
  • نو ترکیبی: که راه حل آن شناسایی مارکرهای درون ژنی و یا مجاور (در میان گرفته، Flanking) است. البته «نقاط داغ» حتی با به کار بردن این مارکرها موجب احتمال حداقل ۱۲% برای نوترکیبی در ژن دیستروفین می­گردد.
  • دسترسی نمونه
  • گوناگونی پلی­مورفیسمی: این مشکل با فراهم شدن تجزیه و تحلیل اختصاصی جهش و دسترسی به تعداد بسیاری از انواع گوناگون   واریانت­های توالی DNA مرتفع شده است. وجود تنوع را در خانواده­ای که به اندازه کافی پلی مورفیسم و تنوع دارد حالت informative گویند. Informative بودن بزرگترین مشکل در بررسی بیماری های غالب است.
  • ناهمگنی لوکوسی: مارکرهای پلی مورفیک در وضعیتی بسیار قابل اعتمادند که بیماری مربوطه تنها به دلیل جهش در یک ژن ایجاد شده باشد مانند بیماری کلیه پلی کیستیک نوزادان که تنها لوکوس ۶p21 واجد ژن PKHD1 (رمز کننده فیبروسیستین) در ایجاد آن تأثیر دارد.
ناهنجاری­های بالینی و بیوشیمیایی به کار رفته در شناسایی حاملان برای بیماری­های وابسته به X
بیماری  ناهنجاری
 بالینی
آلبینیسم چشمی الگوی رنگدانه­دار شدن موزائیک شبکیه
رتینیت پیگمنتوزا الگوی رنگدانه­دار شدن موزائیک شبکیه، الکترورتینوگرام غیر طبیعی
دیسپلازی اکتودرمال آنیدروتیک کاهش تعداد منافذ عروق، ناهنجاری­های دندانی
سندرم LOWE کدورت­های عدسی
سندرم آلپورت وجود خون در ادرار
 بیوشیمیایی
هموفیلی A کاهش سطح فاکتور VIII
هموفیلی B کاهش سطح فاکتور  IX
کمبود G6PD کاهش فعالیت G6PD اریتروسیت
سندرم لش- پنهان کاهش فعالیت هیپوگزانتین- گوانین فسفوریبوزیل

ترانسفراز در فیبروبلاستهای پوست

سندرم هانتر کاهش فعالیت سولفوئیدورونات سولفاتاز در فیبروبلاستهای پوست
راشیتیسم مقاوم به ویتامین D کاهش سطح فسفات سرم
دیستروفی عضلانی دوشن افزایش سطح کراتین کیناز سرم
دیستروفی عضلانی بکر افزایش سطح کراتین کیناز سرم
بیماری فابری کاهش فعالیت آلفا گالاکتوزیداز در فولیکولهای ریشه مو

نکته: بیماری وابسته به X فابری از جمله کاردیومیوپاتی­هایی است که به راحتی توسط تست­های بیوشیمیایی شناسایی می­شود و با جایگزین نمودن آنزیم قابل درمان است.

 

, , , , , , , , , , , , ,
نوشتهٔ پیشین
ژنتیک پزشکی: پاسخ سوالات تالیفی فصل نوزدهم ژنتیک پزشکی امری
نوشتهٔ بعدی
سوالات کنکورهای گذشته ژنتیک انسانی و پزشکی، مربوط به فصل تکوین و الگوهای توارث ژنتیک پزشکی امری، فصل هفتم و هشتم ژنتیک استراخان – سوالات ۱ تا ۱۰۰

پست های مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.
برای ادامه، شما باید با قوانین موافقت کنید

فهرست
Cresta Help Chat
Send via WhatsApp
error: Content is protected !!