ژنتیک پزشکی : تدریس فصل دوم ژنتیک پزشکی امری (ایمری) جلسه سوم

ژنتیک پزشکی : تدریس فصل دوم ژنتیک پزشکی ایمری جلسه سوم

نامگذاری جهش ها: 
نامگذاری جهش ها یا در سطح ژنومیک انجام می شود که امروزه چندان مرسوم نیست و با حرف g مشخص می کنند. مانند: g.A1348T یا g.1348A ˃T (تغییر نوکلئوتید A در موقعیت ۱۳۴۸ ژن به نوکلئوتید T) یا در سطح cDNA انجام می شود که با c مشخص می شود. مثال: c.798 G˃T، و یا ممکن است در سطح پروتیئن نامگذاری شود که با حرف p نشان داده می شود. مثال: p. A159T یعنی تغییر اسیدآمینه آلانین در موقعیت ۱۵۹ به اسید آمینه ترئونین(تدریس ژنتیک پزشکی  ).

جهش های دینامیک:

جهش های دینامیک جهش هایی هستند که در آنها تعدادی از تکرارهای موجود در برخی از بخش های ژنوم در طول تقسیم های سلولی افزایش یا کاهش می یابند، خلاصه اینکه این تعداد ناپدار هستند. تعداد تکرار ها هرگاه از یک حد آستانه ای کمتر باشد در این حالت این تکرار ها پایدار بوده و در طی تقسیمات سلولی تعدادشان تغییر نخواهد کرد. تعداد تکرار ها در جهش های دینامیک می تواند در حین میوز و حتی میتوز دچار تغییر بشود، این تغیرات احتمالا به علت همانند سازی پس از جفت شدن ناجور رشته لغزنده یا Slipped mispairing باشد که این پدیده احتمالا سهم بیشتری در ایجاد این نوع جهش ها دارد،احتمال دیگری که وجود دارد این است که کراسینگ اوور نامتعادل یا تبادل قطعه نامتعادل در بین کروماتیدهای خواهری رشته هایی که در حال همانند سازی نیستند نیز باعث این ناپاینداری بشود.

هنگامی که جهش دینامیک در میتوز انجام شود باعث می شود تا فرد به یک فرد موزاییک از نظر طول توالی تکراری تبدیل شود یعنی در بین سلول های مختلف بدن او تعداد تکرار ها متفاوت خواهد بود و اگر توسط تکینک ساترن بلات این تعداد در فرد مورد بررسی قرار گیرد یک اسمیر تشکیل خواهد شد.

ناپایداری میوزی در این جهش ها باعث ایجاد پدیده پیش اندازی یا anticipation می شود، این پدیده خصوصیت ویژه بیماری های حاصل از جهش های دینامیک می باشد، در طی این پدیده در طی نسل ها افراد نسل جدید که دریافت کننده جهش ها می باشند یا سن شروع بیماری کمتری را نشان می دهند یا شدت بیماری در آن ها بیشتر می باشد(پس این پدیده صرفا به این معنا نیست که فقط سن شروع بیماری کمتر خواهد بود).

نکته این که این جهش ها مختصل انسان بوده و در سایر ارگانیسم ها تاکنون مشاهده نشده اند.

پیش جهش به این معناست که یک فرد تعدادی از تکرار ها را دارد که از تعداد این تکرار ها در حالت پایدار بیشتر است ولی به میزانی بیشتر نیست که خود فرد را بیمار کند ولی احتمال بسیار زیادی وجود دارد که این تعداد در طی میوز افزایش پیدا کند و فرزندان فرد را دچار بیماری کند یعنی فرزندان دارای جهش کامل باشند پس طیفی از تعداد تکرار را می توان تعریف کرد کمترین تعداد که به آن تعداد نرمال یا سالم گفته می شود و فرد در این حالت هم سالم است هم احتمال بسیاااااار اندکی وجود دارد فرزندان بیماری داشته باشد، پیش جهش که در این مورد نیز فرد سالم است و احتمال زیادی برای بیمار شدن فرزندانش وجود دارد و جهش کامل که در آن تعداد تکرار ها به میزانی است که خود فرد بیمار خواهد شد.

چهش های دینامیک در اغلب موارد تکرار های سه تایی را شامل می شوند ولی در برخی بیماری های تکرارهای بلندتر نیز وجود دارند. جهش ها به صورت جهش های خارج از بخش کد کننده یا جهش های تکرار CAG (پلی گلوتامینی) در داخل بخش کد کننده می باشند. نمونه هایی از بیماری های حاصل از این مکانیسم جهش: آتاکسی فریدریش، هانتینگتون، سندرم X شکننده، بیماری کندی، و …

جهش ها از لحاظ تغییر در محصول پروتئینی:
جهش های هم معنی یا خاموش که در ساختار پروتئینی تغییر ایجاد نمیکنند در این جهش ها که اغلب در باز سوم کدون ها اتفاق می افتد. جهش های غیر هم معنی در این جهش ها ساختمان پروتئینی در اثر جهش عوض می شود که خود به سه دست تقسیم می شود
جهش های بدمعنی یا missense : در این جهش ها کدون یک اسید آمینه با کدون یک اسید آمینه دیگر جابجا می شود در صورتی که اسید آمینه جدید از لحاظ ساختاری با اسید آمینه قبلی مشابه باشد مثلا هر دو اسیدی یا هر دو بازی باشند در این صورت تغییر شدید در عملکرد پروتئین ایجاد نشده به این نوع جهش جهش حفاظتی یا Conservative می گویند اما اگر عکس این حالت رخ دهد یعنی اسید آمینه جدیدا جایگزین شده با اسید آمینه قبلی تفاوت زیادی داشته باشد تغییر در عملکرد پروتین شدید خواهد بود و این نوع جهش را غیر حفاظتی یا Nonconsercative می گویند.

جهش های بی معنی nonsense: در این نوع جهش ها کدون یکی از اسید های امینه در اثر جهش به یکی از سه کدون خاتمه تبدیل می شود. در اغلب موارد mRNA حاصل شده از این نوع جهش ها در اثر پدیده تحلیل بواسطه جهش بی معنی (nonsense mediated decay) از بین می رود، ولی در برخی از مواقع رشته کوتاه شده و اغلب فاقد عملکرد و یا گاها دارای عملکرد مخرب برای سلول ایجاد می شود.
جهش های تغییر قالب frameshift: هرگاه جهش شامل در ج یا حذف شدگی غیر از مضرب سه باشد قالب خواندن کدون ها در حین ترجمه بهم ریخته، پس از محل این جهش تمام کدون ها عوض می شوند و اگر محصول پروتئینی حاصل شود توالی بعد از جهش هیچ شباهتی با توالی اصلی نخواهد داشت و ممکن است علاوه بر اینکه پروتئین عملکرد ندارد حتی عملکرد مخرب هم داشته باشد.
در این جهش ها اغلب به واسطه اینکه بعد از محل جهش کدون خاتمه به علت بهم ریختگی کدون ها حاصل می شود یا mRNA در اثر پدیده تحلیل بواسطه جهش بی معنی (nonsense mediated decay) از بین می رود یا اینکه یک پروتئین کوتاه شکل می گیرد(تدریس ژنتیک پزشکی).

مطالب مرتبط:

ژنتیک پزشکی : تدریس فصل دوم ژنتیک پزشکی امری (ایمری) جلسه چهارم (جلسه آخر)

ژنتیک پزشکی : تدریس فصل دوم ژنتیک پزشکی امری (ایمری) جلسه دوم

کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی در یک نگاه، تعریف، رشته های مجاز، دروس و ضرایب، منابع، زمان آزمون ۹۷-۹۶

منابع مطالعاتی کنکور کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی

کلاس های آمادگی کنکور کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی

در پایان به دانشجویانی که تمایل دارند از مباحثی که از ژنتیک پزشکی ایمری در کانال ژنتیک پزشکی متعلق به همین سایت تدریس می شود استفاده کنند پیشنهاد می گردد از طریق این لینک به کانال ژنتیک پزشکی بپیوندند.