ژنتیک ناشنوایی : ناشنوایی، انواع و ژن های درگیر  

ژنتیک نانشنوایی : ناشنوایی، انواع و ژن های درگیر

ناشنوایی شایع ترین اختلال زمان تولد و یک اختلال حس-عصبی در انسان است. ناشنوایی در نتیجه ی انسداد در انتقال صدا در هر جایی از گوش خارجی و قشر شنوایی در مغز حاصل می شود. در افراد طبیعی، سیگنال صوتی که توسط گوش خارجی جمع آوری می شود، توسط گوش میانی تقویت شده تا به حلزون گوش (Cochlea) منتقل شود. حلزون گوش سپس این انرژی را به سیگنال های الکتریکی تبدیل می کند تا در نهایت از طریق اعصاب شنوایی به مغز منتقل گردد. بر اساس نقص در ساختارهای آناتومی دخیل، ناشنوایی را می توان به انواع هدایتی، حسی یا مختلط تقسیم کرد. ناشنوایی هدایتی (Conductive hearing loss) اختلال در هدایت امواج صوتی در طول گوش خارجی و میانی است که علت آن می تواند ناهنجاری در گوش خارجی، پرده ی صماخ (پرده ی گوش)، یا استخوانچه های گوش میانی باشد. ناشنوایی حسی-عصبی (SNHL) یا  Sensorineural hearing loss به علت نقص در مسیر بین حلزون گوش تا قشر شنوایی در مغز است. ناشنوایی مختلط ترکیبی از ناهنجاری های هدایتی و حسی-عصبی است. بر اساس سن شروع بیماری، ناشنوایی را می توان به انواع پیش-تکلمی، که قبل از تکوین تکلم ظاهر می شود، و پس-تکلمی که پس از تکوین تکلم ظاهر می شود، طبقه بندی کرد. شدت ناشنوایی را با دسی بل (dB) اندازه می گیرند، که از خفیف (dB20-40) تا ژرف (۹۰ dB) درجه بندی می شود، که تحت تاثیر فرکانس های پایین تا بالا قرار می گیرند.

سندرم های ناشنوایی

یک نوزاد از هر ۵۰۰ نوزاد متولد شده در کشورهای توسعه یافته به SNHL دو طرفه و دائمی مبتلا می شوند؛ این مقدار در سن قبل از  ۵ سالگی به ۲/۷ از هر ۱۰۰۰ مورد و طی نوجوانی به ۳/۵ از هر ۱۰۰۰ نفر می رسد. تقریبا دو-سوم ناشنوایی ها به علت عوامل ژنتیکی است و یک-سوم باقیمانده توسط عوامل محیطی ایجاد می شود. عوامل محیطی که باعث ایجاد ناشنوایی می شوند شامل عفونت های قبل و بعد از تولد، استفاده از داروهای توکسیک و مواجهه با صداهای بسیار بلند هستند. اکثریت ناشنوایی های ارثی تک ژنی هستند و می توانند سندرومی یا غیرسندرومی باشند. در انواع سندرومی، ناشنوایی همراه با دیگر علائم بالینی است و حدود ۳۰ % از ناشنوایی های ارثی را شامل می شود. بیش از ۴۰۰ سندروم همراه با ناشنوایی گزارش شده اند که برخی از شایع ترین انواع ناشنوایی های سندرومی شامل سندروم آشر، پندرد، جرول و لانگ-نلسن، واردنبرگ، برانشو-اتو-رنال و استیکلر از میان بسیاری از سندروم ها هستند. انواع غیرسندرومی ناشنوایی بدون سایر علائم بالینی هستند و حدود ۷۰ % از ناشنوایی های ارثی را شامل می شوند. آنها بر اساس نوع وراثتشان به چهار دسته ی متفاوت تقسیم میشوند: (۱) اتوزوم مغلوب، (۲) اتوزوم غالب، (۳) وابسته به جنس و (۴) وراثت مادری که به علت جهش در ژن های میتوکندریایی ایجاد می شود. ناشنوایی اتوزوم مغلوب شایع ترین نوع است که در ۸۰ % از بیماران روی می دهد و پس از آن اتوزوم غالب است که ۲۰ % شیوع دارد. ناشنوایی های وابسته به جنس و میتوکندریایی کمتر رایج بوده و حدود ۱ % بیماران را در بر می گیرند.

ناشنوایی غیرسندرومی

NSHL بسیار ناهمگن بوده و تاکنون بیش از ۱۵۰ جایگاه ژنی (لوکوس) مسئول ایجاد این نوع ناشنوایی کشف شده است. این لوکوس ها به صورت DFN طراحی شده اند که از مخفف DeaFNess (کری) با نوع انتقال مشتق می شوند؛ ADFN  اشاره به لوکوس های انواع اتوزوم غالب، BDFN اشاره به لوکوس های اتوزوم مغلوب و XDFN  اشاره به انواع وابسته به جنس دارد. اعداد کنار این کلمات به ترتیب زمانی کشف لوکوس است ( ۱BDFN اولین لوکوس اتوزوم مغلوب است). تاکنون، ۴۰ ژن اتوزوم مغلوب (ARNSHL)، ۲۷ ژن اتوزوم غالب (ADNSHL)، ۳ ژن وابسته به جنس و ۲ ژن میتوکندریایی شناسایی شده اند. بسیاری از این ژن ها بیش از یک نوع ناشنوایی ایجاد می کنند. مثلا، SLC26A4, CDH23, MYO7A, DFNB31, USH1C و غیره ممکن است هم نوع سندرومی و هم نوع غیر سندرومی ناشنوایی را منجر شوند؛ TMC1, GJB2, GJB6, MYO7A و غیره ممکن است هم اتوزوم مغلوب و هم نوع اتوزوم غالب ناشنوایی را ایجاد کنند. رایج ترین علت ناشنوایی جهش در GJB2 است، که کانکسین ۲۶ را کد می کند و باعث ایجاد ۱BDFN می شود و مسئول حدود ۵۰ % موارد ناشنوایی اتوزوم مغلوب در بسیاری از جمعیت ها می باشد. سایر موارد به علت جهش در دیگر ژن هاست و در میان آنها SLC26A4, MYO7A, OTOF, CDH23, TMC1 شایع تر هستند. جهش در بقیه ژن ها بسیار نادر است، به طوریکه جهش در بسیاری از آنها تنها در یک یا دو خانواده خویشاوند یافت شده اند. به جز WFS1, KCNQ4, GJB2, COCH  اکثریت ژن های ایجاد کننده ناشنوایی اتوزوم غالب، علل شایعی برای ناشنوایی نیستند.

عوامل محیطی دخیل در ناشنوایی

تشخیص های افتراقی مهم برای ناشنوایی مادرزادی، عفونت های پیش از تولد با پاتوژن های موجود در طیف TORCH (toxoplasmosis, rubella, cytomegalovirus, herpes) می باشند. مننژیت های باکتریایی از نظر اتیولوژی در فقدان شنوایی با شروع پس از تولد دارای اهمیت می باشند. فقدان شنوایی اکتسابی در بزرگسالان تا حد زیادی به تأثیرات محیطی نسبت داده می شود (به ویژه قرار داشتن طولانی مدت در معرض سر و صدای بیش از dB 90 [A])، اما باز هم استعداد ابتلا به چنین نوعی از فقدان شنوایی، ترکیبی از زمینه ژنتیکی و عوامل محیطی می باشد. به عنوان مثال، واریانتی در RNA ریبوزومی ۱۲S میتوکندریایی (A>G در موقعیت ۱۵۵۵DNA میتوکندری) ریسک ناشنوایی اکتسابی را هنگامی که فرد در معرض درمان با آنتی بیوتیک های آمینوگلیکوزیدی قرار گیرد، افزایش می دهد.

مطالب مرتبط:

تدریس ژنتیک پزشکی

کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی در یک نگاه، تعریف، رشته های مجاز، دروس و ضرایب، منابع، زمان آزمون ۹۷-۹۶

منابع مطالعاتی کنکور کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی

کلاس های آمادگی کنکور کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی

در پایان به دانشجویانی که تمایل دارند از مباحثی که از ژنتیک پزشکی ایمری در کانال ژنتیک پزشکی متعلق به همین سایت تدریس می شود استفاده کنند پیشنهاد می گردد از طریق این لینک به کانال ژنتیک پزشکی بپیوندند.