نقص ایمنی مختلط شدید (SCID; Severe Combined Immunodeficiency)
اختلالى که مسیرهاى وابسته به سلول (سلول T) یا وابسته به آنتى‌بادى( سلول B) دستگاه ایمنى را درگیر مى‌کند. بعضى اختلالات درگیرى هر دو مسیر را نشان مى‌دهند. بیماران استعداد ابتلاء به عفونت‌هاى راجعه و در اختلالاتى خاص، نئوپلاسم‌هاى لنفوپرولیفراتیو دارند. اختلالات اولیه ممکن است مادرزادى یا اکتسابى باشند. تعدادى از آنها سیر خانوادگى دارند. اختلالات ثانویه ناشى از اختلالات داخل سلول‌هاى ایمنى نیستند ولى مى‌توانند به‌دلیل عفونت (مثل ایدز، HPIM-15داروهاى سیتوتوکسیک، رادیاسیون یا بدخیمى‌هاى لنفورتیکولر) ایجاد شوند. در اختلالات مربوط به تشکیل آنتى‌بادى بیماران اساساً تمایل به عفونت با پاتوژن‌هاى باکتریال کپسول‌دار (استرپتوکوک، هموفیلوس، مننگوکوک) و ژیاردیا دارند. در نقایص سلول T بیماران مستعد عفونت با ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها هستند.
سندرم‌هاى متفرقه نقص ایمنى:
– کاندیدیاز مخاطى جلدى
– سندرم لنفوپرولیفراتیو وابسته به X
– نقص ایمنى همراه با تیموما
– سندرم ویسکوت – آلدریچ
– سندرم هیپر – IgE
– اختلالات متابولیک همراه با نقص ایمنى
نقص ایمنى مختلط شدید (SCID; Severe Combined Immunodeficiency)
این بیمارى مادرزادى (اتوزوم مغلوب یا وابسته به X) است و شیرخواران را مبتلا مى‌کند. بیماران بدون درمان به‌ندرت بیش از یک سالگى زنده مى‌مانند و هر دو ایمنى سلولى و هومورال مختل است.
۱. تیپ سوئیس: اتوزوم مغلوب، لنفوپنى شدید در هر دو رده سلولى B و T. بعضى موارد بیمارى به‌دلیل جهش در ژن‌هاى RAG-1 یا RAG-2 است. ترکیبى از فعالیت‌هاى هر دو ژن براى نوترکیبى V(D)J گیرنده‌هاى آنتى‌ژن سلول‌هاى B و T لازم است.
۲. کمبود آدنوزین دآمیناز (ADA): اتوزوم مغلوب. با ژن‌درمانى درمان شده است.
۳. SCID وابسته به X: با فقدان سلول T و کشنده‌هاى طبیعى (NK) محیطى مشخص مى‌گردد. تعداد لنفوسیت‌هاى B طبیعى است ولى از لحاظ عملى نقص دارند. این بیماران جهش در ژن‌هائى دارند که زنجیره گاماى مشترک در گیرنده‌هاى اینترلوکین ۹, ۷, ۴, ۲ (IL) و ۱۵ را رمزگذارى مى‌کنند. در نتیجه عملکرد این لنفوکاین‌هاى مهم مختل مى‌شود. مشابه این فنوتیپ SCID وابسته به X را مى‌توان به‌صورت بیمارى اتوزوم مغلوب ناشى از جهش در ژن JAK3 پروتئین‌کیناز مشاهده کرد. این آنزیم با زنجیره گاماى مشترک گیرنده‌هاى اینترلوکین ۲، ۴، ۹ و ۱۵ مرتبط است و عنصرى کلیدى در مسیرهاى منفرد مورد استفاده این گیرنده‌ها است.
درمان
در بعضى از بیماران SCID پیوند مغز استخوان سودمند است.
نقص ایمنى سلولT
۱. سندرم دى‌جورج: تکامل غیر طبیعى ارگان‌هائى که از نظر امبریولوژیک از کیسه‌هاى حلقى سوم و چهارم به‌وجود مى‌آیند (تیموس). با نقایص مادرزادى قلب، هیپوپلازى پاراتیروئیدى همراه تتانی، هیپوکلسمی، غیر طبیعى بودن ظاهر صورت و آپلازى تیموس همراه است. ممکن است Ig سرم طبیعى باشد ولى پاسخ‌هاى اختصاصى آنتى‌بادى مختل است.
۲. کمبود مجموعه گیرنده سلول TCR) T): نقص ایمنى‌هاى ناشى از جهش‌هاى مادرزادى اجزاء CD3у و CD3ε مجموعه TCR را شناسائى کرده‌اند. جهش‌هاى CD3у موجب نقص انتخابى سلول CD8T مى‌گردد در حالى‌که جهش‌هاى CD3ε باعث کاهش ترجیحى سلول‌هاى CD4T مى‌شود.
۳. کمبود MHC کلاس II: در این اختلال نادر سلول‌هاى عرضه‌کننده آنتى‌ژن قادر به بیان مولکول‌هاى کلاس II یعنى DQ, DP و DR بر سطح خود نیستند. این حالت موجب تکامل محدودى از سلول CD4+T در تیموس و نقص در عملکرد متقال سلول‌هاى CD4T و سلول‌هاى عرضه‌کننده آنتى‌ژن در محیط مى‌گردد. بیماران مبتلا دچار عفونت‌هاى برونکوپولمونرى مکرر، اسهال مزمن و عفونت‌هاى ویروسى شدید مى‌شوند.
۴. کمبود مادرزادى پورین نوکلئوزید فسفریلاز: عملکردى مشابه مسیر ADA، اختلال عملکرد سلولى ممکن است در ارتباط با تجمع متابویت‌هاى پورین در سلول باشد.
۵. آتاکسى – تلانژکتازی: اتوزوم مغلوب، آتاکسى مخچه‌ای، تلانژکتازى چشمى – جلدى و نقص ایمنی. تمام بیماران نقص ایمنى ندارند. لنفوما شایع است. ممکن است زیر کلاس‌هاى IgG غیر طبیعى باشد.
درمان
درمان اختلالات سلول T پیچیده و عمدتاً براساس تحقیقات است. باید از واکسن‌هاى زنده و ترانسفوزیون خون حاوى سلول‌هاى T جداً پرهیز شود. در بیماران انتخابى مبتلا به کمبود شدید سلول T باید پیشگیرى از پنومونى ناشى پنوموسیستیس کارینى را مدٌ نظر داشت.
(تدریس ژنتیک پزشکی)
مطالب مرتبط:
کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی در یک نگاه، تعریف، رشته های مجاز، دروس و ضرایب، منابع، زمان آزمون ۹۷-۹۶
منابع مطالعاتی کنکور کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی
کلاس های آمادگی کنکور کارشناسی ارشد ژنتیک انسانی
در پایان به دانشجویانی که تمایل دارند از مباحثی که از ژنتیک پزشکی ایمری در کانال ژنتیک پزشکی متعلق به همین سایت تدریس می شود استفاده کنند پیشنهاد می گردد از طریق این لینک به کانال ژنتیک پزشکی بپیوندند.
